Tι είναι η Ζώνη Άνεσης ή αλλιώς comfort zone;

Σε πολλές βιβλιογραφικές πηγές αλλά και στην καθημερινότητά μας ερχόμαστε συχνά σε επαφή με τον όρο ‘comfort zone’ και το πόσο σημαντικό είναι να βγαίνουμε από την άνεσή μας. Γιατί όμως υπάρχει αυτή η τάση να ενθαρρύνουμε τόσο τον εαυτό μας όσο και τους γύρω μας να βγαίνουμε από όλα όσα μας προσφέρουν μία αίσθηση ασφάλειας και σταθερότητας;

Η θεωρία της ζώνης άνεσης βασίζεται στην πεποίθηση ότι όταν κάποιος τεθεί σε μια αγχωτική κατάσταση τείνει να ανταποκρίνεται ξεπερνώντας τον φόβο του και ως εκ τούτου να ωριμάζει ως άτομο. Υποστηρίζεται πως όταν ξεβολευόμαστε από τις δραστηριότητες και τις συνήθειες οι οποίες μας κάνουν να αισθανόμαστε οικεία και ασφάλεια τότε ανεβαίνει το επίπεδο ανησυχίας μας και αυτό συντελεί στο να γίνουμε περισσότερο ευρηματικοί ψάχνοντας τρόπους να ανταπεξέλθουμε στα νέα δεδομένα με αποτέλεσμα να ωριμάζουμε και να αυξάνουμε τις ικανότητές μας.

Comfort Zone είναι μια κατάσταση όπου τα πράγματα μας είναι οικεία, γνωστά, ελεγχόμενα!  Έχουμε χαμηλά επίπεδα άγχους, νιώθουμε άνετα, είμαστε δυνατοί. Έχουμε ένα σταθερό ασφαλές επίπεδο απόδοσης! Είναι όλα γνώριμα! Επιβιώνουμε!

Οι περισσότεροι αναφέρουν ότι το να λειτουργείς έξω από τη ζώνη άνεσης είναι να κάνεις καινούργια πράγματα. Όμως αυτό που πρέπει να έχουμε υπόψη μας είναι ότι οτιδήποτε ανεβάζει το επίπεδο της ανησυχίας μας είναι δραστηριότητα η οποία μας βγάζει από την ζώνη άνεσή μας. Για παράδειγμα, αν η επικοινωνία μας στο χώρο εργασίας μας είναι κάτι το οποίο μας δημιουργεί ένταση και μας φέρνει ανησυχία, τότε σίγουρα αυτή η δραστηριότητα δεν είναι κάτι το οποίο μας κάνει να αισθανόμαστε άνετα σε αυτή τη κατάσταση.

Παρόλο που κανείς μας δεν είναι προορισμένος να δημιουργεί ανησυχία στον εαυτό του, μερικές φορές μπορεί να φανεί ευεργετική. Πολλές φορές χρειαζόμαστε μια μικρή δόση αγωνίας και ανησυχίας για να κινητοποιηθούμε ώστε να εκτελέσουμε μια εργασία ή να βελτιώσουμε την απόδοσή μας. Μια έρευνα που έγινε το 1908 σε ποντίκια, έδειξε ότι όταν μια εργασία είναι πολύ εύκολη, το επίπεδο της απόδοσης ανέβαινε καθώς το επίπεδο της ανησυχίας έπεφτε. Όταν η εργασία γινόταν πιο δύσκολη, η αύξηση της αγωνίας εξυπηρετούσε μέχρις ενός σημείου. Μετά από αυτό το σημείο, ο συνδυασμός μιας δύσκολης εργασίας και του αυξημένου επίπεδου ανησυχίας δημιουργούσε πτώση στην απόδοση.

Η έρευνα εξηγεί ότι μετά τη ζώνη άνεσης, υπάρχει μια ζώνη στην οποία μαθαίνουμε. Αν όμως ξεπεράσουμε και τη ζώνη αυτή, τότε μπαίνουμε σε μια ζώνη “πανικού” στην οποία σταδιακά δημιουργούμε στον εαυτό μας πανικό και το επίπεδο ανησυχίας-αγωνίας είναι υψηλότατο.

Πως διαχειριζόμαστε την ανασφάλεια;

Το μεγαλύτερο ποσοστό της αγωνίας που δημιουργείται από το σπάσιμο της ζώνης άνεσης, προέρχεται από την “άβολη” κατάσταση της ανασφάλειας. Υπάρχει κάποιος λόγος που το να μαγειρέψεις ένα φαγητό δεν είναι τόσο μεγάλη υπόθεση όταν αυτό το φαγητό το έχεις προετοιμάσει δεκάδες φορές και είναι γνωστό σε εσένα. Το να οδηγήσεις ένα αυτοκίνητο για πρώτη φορά ή να κάνεις ελεύθερη πτώση, ή να ξεκινήσεις μια νέα εργασία, είναι όλες δραστηριότητες γεμάτες ανασφάλεια και πιθανόν υψηλού επιπέδου ανησυχίας.
Η ανασφάλεια (μη σιγουριά) μας κάνει να αντιδρούμε πιο δυναμικά σε αρνητικές εμπειρίες. Μια έρευνα που έγινε αποδεικνύει ότι όταν άνθρωποι είχαν αυξημένο επίπεδο ανασφάλειας πριν δουν μια “αρνητική” φωτογραφία ήταν πιο ανήσυχοι σε αντίθεση με το αν γνώριζαν από πριν τι θα δουν. Επίσης, είναι πιο πιθανό να αντιδράσουμε αρνητικά σε κάτι καινούργιο, άσχετα με το αν στην πάροδο του χρόνου μπορεί να το συνηθίσουμε και μας αρέσει. Ο ερευνητής Brene Brown, υποστηρίζει ότι ανασφάλεια σε κοινωνικό, πολιτικό ή οικονομικό επίπεδο μπορεί να συρρικνώσει την ζώνη άνεσής μας. Όσο πιο πολύ φοβόμαστε, τόσο πιο πολύ μικραίνει η ζώνη άνεσης και τόσο πιο δύσκολο είναι να την ξεπεράσουμε.
Η εξοικείωση δημιουργεί άνεση και είναι ευχάριστη αφού δεν δημιουργεί εκπλήξεις και είναι υπό έλεγχο. Τα συνηθισμένα τα θεωρούμε πιο ασφαλή, οπότε ελκυόμαστε από αυτά που γνωρίζουμε. Ο εγκέφαλος σκέφτεται: «Α! ωραία, αυτό το έχω δοκιμάσει στο παρελθόν και δεν έπαθα κάτι, άρα είναι πολύ πιθανό να μην πάθω κάτι και τώρα» Το να δοκιμάζεις νέα πράγματα, χρειάζεται αρκετή ενέργεια, με αποτέλεσμα όταν αισθανόμαστε κουρασμένοι και χωρίς ενέργεια, το πιο πιθανό είναι να γυρίσουμε στην ασφάλεια των παλιών μας συνηθειών από το να ρισκάρουμε με κάτι καινούργιο.

Τι όρια βάζουμε;

Ένα όριο που συχνά βάζουμε στον εαυτό μας είναι η επικοινωνιακή δραστηριότητά μας. Πολλοί έχουμε συνηθίσει να αποτελείται η καθημερινή επικοινωνία μας από συγκεκριμένους ανθρώπους που μιλούν για συγκεκριμένα πράγματα, χρησιμοποιώντας συγκεκριμένη γλώσσα, με αποτέλεσμα να μην εξελίσσονται οι επικοινωνιακές ικανότητές μας. Μένουν στάσιμες και οριοθετημένες, εντός του πλαισίου της ζώνης άνεσης που έχουμε δημιουργήσει.

Αν θέλουμε να βελτιώσουμε τα επικοινωνιακά χαρακτηριστικά μας και να έρθουμε σε επαφή με ανθρώπους που δεν μπορούσαμε ως τώρα, να μεταδώσουμε το όραμά μας, να διεκδικήσουμε μια θέση εργασίας ή ακόμα και να παρουσιάσουμε τον εαυτό μας όπως δεν κάναμε ως τώρα, απαιτείται ένα πράγμα: Να βγούμε από τη ζώνη άνεσης και να μάθουμε να νιώθουμε άνετα, μέσα στο άγνωστο, το ανοίκειο και το μη βολικό. 

«Η επικοινωνιακή ικανότητα ενός ατόμου στη ζωή εξαρτάται από τον αριθμό των άβολων συζητήσεων που πρόθυμα έκανε”, σχολιάζει ο Timothy Ferris.

Με λίγα λόγια, μπαίνοντας σε διαδικασία επικοινωνίας ακόμα και αν νιώθουμε άβολα, προοδεύουμε. Ξεπερνάμε τα όρια μας και βιώνουμε μια εμπειρία που μας μεταμορφώνει σ’ ένα νέο, ικανότερο και επικοινωνιακά ποιοτικότερο άτομο.

Όλα αλλάζουν όταν το παίρνουμε απόφαση

Μπορούμε να επεκτείνουμε τα επικοινωνιακά «όρια» μας, αν συνειδητά πάρουμε την απόφαση να το πράξουμε. 

Μία ολιγόλεπτη συζήτηση με το συνάδελφο από το διπλανό γραφείο ή το διευθυντή, μια συνομιλία μ’ έναν άγνωστο στο δρόμο ή τον υπάλληλο ενός μαγαζιού που επισκεφθήκαμε ή ακόμα και μια συγγνώμη εκ μέρους μας για κάτι που πήγε στραβά, είναι μια καλή αρχή για να ξεπεράσουμε τα επικοινωνιακά όριά μας, να εκθέσουμε τον εαυτό μας και να γίνουμε καλύτεροι μέσα από αυτή την επικοινωνιακή διαδικασία.

Όταν αναβαθμίζουμε τις επικοινωνιακές δεξιότητές μας, καλωσορίζουμε νέες ευκαιρίες και νέα ξεκινήματα, ενώ ταυτόχρονα εξαλείφουμε την αμφιβολία και το φόβο από τη ζωή μας. Πλέον, λοιπόν, κατάλαβες γιατί μπορείς να νιώσεις άνετα με το να νιώθεις άβολα. Χρειάζεται να επιδιώκεις να δράσεις έξω από τα συνηθισμένα σου όρια. Πες αντίο στη δική σου ζώνη άνεσης, επικοινωνώντας με τρόπο που σε εξελίσσει.

1. Δοκίμασε νέα πράγματα

Όταν βρισκόμαστε στην ζώνη άνεσης μας, καταλήγουμε να κάνουμε τα ίδια και τα ίδια πράγματα. Πολλές φορές δεν είναι κακό, ωστόσο για έναν άντρα που θέλει να αναπτυχθεί προς το καλύτερο, ίσως να είναι.

Ένας τρόπος να ξεφύγεις από αυτό είναι να αρχίσεις να δοκιμάζεις και να κάνεις καινούργια πράγματα. Κάνοντας το αυτό, βάζεις νέες προκλήσεις στον εαυτό σου, κάτι που οδηγεί συνήθως σε βελτίωση. Μπορεί να είναι μαθήματα κιθάρας ή μία ξένη γλώσσα. Το σημαντικό είναι οτι μπαίνεις σε καταστάσεις που δεν έχεις συνηθίσει και σπας τα όρια σου.

2. Αντιμετώπισε τους φόβους σου

Θα σου θέσω το εξής παράδειγμα. Θέλεις να δοκιμάσεις κάτι άλλα στο τέλος καταλήγεις να μην το κάνεις επειδή φοβάσαι. Συμβαίνει σε όλους μας. Μπορεί να είναι κάποια φοβία όπως η υψοφοβία. Ή μια απόφαση όπως το να πας να μείνεις μόνος σου. Γενικότερα πράγματα που μας φοβίζουν και στο τέλος τα αφήνουμε.

Όμως κάθε φορά που λέμε όχι στο αεροπλάνο λόγω του φόβου ή που συνεχίζουμε μια σχέση επειδή φοβόμαστε τι θα συμβεί όταν χωρίσουμε, είναι σαν να πατάμε pause στην ανάπτυξη μας. Δεν χρειάζεται να αντιμετωπίσεις όλους τους φόβους σου με την μια. Άρχισε άπο έναν και πήγαινε το σιγά σιγά, χωρίς όμως να σταματάς ή να εγκαταλείπεις. Τότε θα ωριμάσεις πραγματικά προς το καλύτερο.

3. Σταμάτα να σκέφτεσαι το αν

Το μυαλό μας πολλές φορές τείνει να σκέφτεται το χειρότερο σενάριο. Συνήθως αρχίζει με το αν. Σκέψεις όπως ναι άλλα αν γίνει αυτό τότε τι θα κάνω. Ή αν με πιάσει άγχος κατά την παρουσίαση θα γίνω ρεζίλι. Τέτοιες σκέψεις μόνο κακό μπορούν να προκαλέσουν. Πολύ πιθανόν κιόλας να σε αποτρέψουν από πολλά πράγματα που πρέπει ή θα ήθελες να κάνεις. Το να μην προσπαθείς όμως γιατί φοβάσαι μην αποτύχεις είναι ήττα από μόνο του. Όπως είχα ακούσει παλαιότερα, άμα δεν παίξεις δεν μπορείς να κερδίσεις.

Μην αφήσεις τις αρνητικές σου σκέψεις να σε αποτρέψουν από την πραγματική βελτίωση. Έτσι μόνο θα βγεις από την ζώνη άνεσης σου και θα γίνεις η καλύτερη έκδοση του εαυτού σου. Προσπάθησε κάθε φορά που πάει να αρχίσει το μυαλό σου να σκέφτεται σενάρια καταστροφής, να το σταματάς με την μία και να αντικαθιστάς τις αρνητικές σκέψεις με θετικές.

Δεν είναι εύκολο πράγμα να βγαίνεις από την ζώνη αυτή. Εμένα προσωπικά μου πήρε ακόμα και πολλά χρόνια για να το καταφέρω σε μερικούς τομείς. Σε άλλους φανταστείτε ακόμα παλεύω όπως και όλοι μας. Άλλα ένα πράγμα μπορώ να σας πω. Μόλις κατάφερα να βγω από την ζώνη άνεσης μου, σε κάποιους τομείς, ένιωσα άλλος άνθρωπος. Θα θυμάμαι έντονα την ραγδαία βελτίωση που βίωσα κάνοντας το, για πολλά χρόνια. Τώρα το μόνο που μένει είναι να το δοκιμάσετε και εσείς!

Λειτουργεί θετικά ή αρνητικά;

Η ζώνη άνεσης, λοιπόν, είναι ευμετάβλητη και μπορεί να διευρύνεται ή να στενεύει. Επιπλέον, εξαρτάται από τις συνθήκες του περιβάλλοντος αλλά και από τις εσωτερικές ανάγκες και επιθυμίες μας. Είμαστε κύριοι της ζώνης άνεσής μας και υπεύθυνοι για τα αποτελέσματά της στη ζωή μας. Μπορεί να νομίζουμε ότι κάτι άλλο, “εκεί έξω”, καθορίζει πόσο ασφαλείς αισθανόμαστε. Αλλά μήπως τελικά η πραγματικότητα που βιώνουμε είναι στον μεγαλύτερο βαθμό δικό μας δημιούργημα; Όσοι ασχολούμαστε με θέματα προσωπικής ανάπτυξης πιστεύουμε πως κάπως έτσι έχουν τα πράγματα! Και για αυτό, αναλύουμε τα “φαινόμενα” με απώτερο σκοπό να εντοπίσουμε, πώς μπορούμε να αξιοποιούμε όσα συμβαίνουν προς ενδυνάμωση της ευημερίας στη ζωή μας. 

Από τη μελέτη της λειτουργίας της ζώνης άνεσης, λοιπόν, φαίνεται πως αυτός ο νοητός χώρος δεν είναι κάτι καλό ή κακό. Είναι απλά κάτι φυσιολογικό. Και μάλλον χρειάζεται να λειτουργούμε εντός αλλά και εκτός της ζώνης άνεσης. Εκτός, προκειμένου να μαθαίνουμε νέα πράγματα και να βιώνουμε νέες εμπειρίες. Να διευρύνουμε τους ορίζοντές μας και να ξεπερνούμε φόβους που μας κρατούν πίσω. Εντός, προκειμένου να έχουμε τη δυνατότητα να αναστοχαστούμε σε όσα συμβαίνουν. Να επεξεργαστούμε την κατάστασή μας και να θέσουμε νέους στόχους με ψυχραιμία και σύνεση.

Βγαίνοντας από τη ζώνη άνεσης: Τα οφέλη

Έχουν γίνει πολλές έρευνες για το θέμα του άγχους και υπό ποιες συνθήκες μπορεί να μας οφελεί. Αυτό μπορεί να αναλυθεί σε ένα ή περισσότερα διαφορετικά άρθρα. Για τον σκοπό του παρόντος κειμένου, μας ενδιαφέρει ότι το άγχος αναδύεται όταν βιώνουμε καταστάσεις άγνωστες, άβολες, απειλητικές. Όταν δηλαδή λειτουργούμε έξω από τη ζώνη άνεσής μας.

Χαρτογραφώντας τη μεγάλη έξοδο!

Πώς λοιπόν μπορούμε να εκπαιδεύσουμε τους εαυτούς μας για να βγαίνουμε από τη ζώνη άνεσης; Αν και ο καθένας από εμάς έχει τους δικούς του ρυθμούς και κοσμοθεωρία, υπάρχουν κάποια tips που μπορούν να προσφέρουν βοηθητικές κατευθύνσεις.

Κάνε αλλαγές στις καθημερινές ρουτίνες: Συνεχώς καλούμαστε να κάνουμε επιλογές – και εάν λειτουργούμε με μόνο κριτήριο την άνεση, αυτές οι επιλογές είναι πάντα ίδιες.  Υπάρχουν, όμως, πολλές ευκαιρίες για να αλλάξουμε μικρά ή μεγάλα πράγματα στην καθημερινότητάς μας. Μπορούμε να οδηγήσουμε προς τη δουλειά από έναν διαφορετικό δρόμο. Να απολαύσουμε έναν καφέ ή ένα γεύμα έξω, χωρίς να αγγίξουμε καθόλου το κινητό μας. Να περπατήσουμε μια (λογική) απόσταση με τα πόδια, αντί να πάρουμε τα ΜΜΜ ή το αυτοκίνητο. Να κάνουμε μια συζήτηση που σκεφτόμαστε εδώ και καιρό, αλλά διστάζαμε. Να προετοιμαστούμε για να κάνουμε αυτήν την παρουσίαση μπροστά σε κοινό, που έως τώρα αποφεύγαμε. Ή ακόμα, να προχωρήσουμε στην αλλαγή καριέρας που μας απασχολεί καιρό τώρα. Μικρές ή μεγάλες κινήσεις, μας προπονούν και μας κάνουν πιο δεκτικούς στη “δημιουργική ανασφάλεια”. Και βεβαίως, τυχόν αποτυχίες δεν πρέπει να μας αποθαρρύνουν. Διότι έχουμε να επιδείξουμε τη μεγαλύτερη επιτυχία: τολμάμε.

Προχώρα σε συνειδητές επιλογές: Οπως είπαμε και πριν, η πολλή ανασφάλεια μπορεί να μας παραλύσει και να μας αποθαρρύνει. Η “μεγάλη έξοδος” από τη ζώνη άνεσης, γίνεται με μικρά βήματα, συνειδητά, ψύχραιμα και με τον ρυθμό που μας ταιριάζει. Είναι καλύτερο, να έχουμε χρόνο για σκέψη, να παρατηρούμε, να ερμηνεύουμε όσα συμβαίνουν και έπειτα να κάνουμε τις κατάλληλες παρεμβάσεις. Χρειάζεται, λοιπόν, δράση και όχι αντίδραση.

Εμπιστεύσου τον εαυτό σου σε γρήγορες αποφάσεις: Από τη μια χρειάζονται τα μικρά βήματα που περιγράφηκαν πριν. Από την άλλη όμως δεν βοηθά και η πολλή άνεση για… να βγούμε από τη ζώνη άνεσης. Θα χρειαστεί κάποιες φορές, να πάρουμε γρήγορες αποφάσεις. Και είναι σημαντικό να εμπιστευτούμε τον εαυτό μας και την κρίση μας. Αυτό μας κάνει περισσότερο ευέλικτους. Επιπλέον, απομυθοποιεί την άποψη ότι μόνο με πολλή σκέψη και ανάλυση μπορούμε να έχουμε καλά αποτελέσματα.

Τελικές σκέψεις

Ένα βασικό κίνητρο για να βγούμε από τη ζώνη άνεσης είναι να δώσουμε νέες ευκαιρίες στον εαυτό μας. Ευκαιρίες για να βιώσουμε εποικοδομητικές εμπειρίες. Να ενδυναμωθούμε και να νιώθουμε περισσότερο ασφαλείς υπό συνθήκες ανασφάλειας. Βεβαίως, όλα αυτά, χωρίς να στρεσάρουμε τους εαυτούς μας σε βαθμό που τελικά θα αποφεύγουμε να δοκιμάζουμε κάτι νέο. Βοηθά πολύ να αφιερώνουμε χρόνο στο να κεφαλαιοποιούμε νοητικά όσα συμβαίνουν. Να επεξεργαζόμαστε τα βιώματα και να εντάσσουμε τη νέα γνώση στη ζωή μας με σοφία και αυθεντικότητα. Ο τολμών νικά; Υπό συνθήκες, ναι.